Było akrdeonistów wielu...

Było akrdeonistów wielu...

Voigtländer Bessa Meßsucher

Voigtländer Entfernungsmesser Bessa

Przedmiotem dzisiejszej recenzji jest miechowy, składany aparat średnioformatowy marki Voigtländer Bessa znany też (nieoficjalnie) jako Meßsucher, e-messer, rangefinder lub też super-bessa. Jest to bodajże pierwszy aparat Voigtländer'a wyposażony w dalmierz (stąd te nazwy dodatkowe). Model ten wszedł do produkcji w roku 1936 i był produkowany do 1949 r. kiedy to pojawiła się w ofercie firmy Bessa II. Aparat (według takich czy owakich) należy do tak zwanych rarytasów, co oznacza że na serwisach aukcyjnych pojawia się dość rzadko i choć nie osiąga cen astronomicznych, to jednak za egzemplarze w dobrym stanie potrafią handlarze nieco krzyknąć.

Skład surowcowy

Jak wcześniej wspomniałem, aparat zalicza się do bardzo popularnej przed wojną grupy aparatów mieszkowych, składanych z angielska zwanych "folding cameras" lub w skrócie "folderami". Złożony aparat ma wielkość (w zależności co kogo kręci) dużej piersiówki tudzież cygarnicy na habańskie skręty.

Fig. 1
Górna część aparatu w stanie złożonym

Fig. 2
Górna część aparatu w stanie rozłożonym

W stanie złożonym podczas oględzin aparatu widzimy na górze po lewej pokrętło nastawiania ostrości wraz ze skalą głębi ostrości, natomiast po prawej widzimy mały cyngwajs, po przekręceniu którego, przy użyciu opuszka kciuka, w wizjerze pojawia się ramka służąca do kadrowania w formacie 4,5x6cm, albowiem o czym do tej pory nie wspomniałem, bessa e-messer jest aparatem dwu formatowym 4,5x6cm i 6x9cm.

Fig. 3
Dolna część aparatu w stanie rozłożonym

Patrząc na spodnią część aparatu widzimy z jednej strony gwint statywowy 3/8" tj. starego typu, natomiast z drugiej strony widzimy składany motylek, służący do przewijania filmu. Obok motylka umiejscowił się mały chromowany guzik, który służy do rozkładania aparatu do pozycji roboczej.

Fig. 4
Tylna ścianka aparatu

Fig. 4a
To samo, tylko w pionie

Na tylnej ściance aparatu widzimy dwa okienka zabezpieczone czerwonym celuloidem wraz z pokrętłem żaluzji, która zabezpiecza wnętrze aparatu przed permanentnymi promieniami słonecznymi. Okienko usytuowane z lewej strony, służy do odliczania klatek zarówno formatu 6x4,5cm, jak i 6x9cm, okienko prawe, tak naprawdę zlokalizowane na środku,  wykorzystuje się do odliczania klatek 4,5x6cm. W praktyce wykorzystuje się te okienka następująco (jeśli mamy maskę 4,5x6cm i ją wykorzystujemy): nastawiamy na lewe okienko nr. 1, po wykonaniu zdjęcia przewijamy film do momentu aż ten sam numer, tj. 1 w tym przypadku, pojawi się w prawym okienku, robimy zdjęcie, przewijamy do dwójki w lewym, itd. Natomiast podczas fotografowania w formacie 6x9cm, prawe okienko pomijamy w rozważaniach i liczymy tylko w lewym okienku. Nad pokrywą komory filmu znajdują się dwa okienka, po lewej na środku znajduje się okienko dalmierza, natomiast po prawej okienko celownika.

Fig. 5
Wnętrze aparatu po dogłębnym otwarciu

Fig. 5
To samo, tylko bliżej

Po otwarciu pokrywy filmu (zwolnienie blokady znajduje się po prawej stronie pod paskiem) widzimy po lewej miejsce na szpule nadawczą, po prawej miejsce na szpulę odbiorczą. W pokrywie komory, pod płytką dociskową, ukryta jest ruchoma żaluzja, która zostaje unieruchomiona przez wkładkę do formatu 4,5x6cm, dzięki czemu oba okienka kontrolne są stale widoczne.

Obracając aparat frontem do siebie, w stanie złożonym zauważymy na pokrywie miecha: gwint statywowy 3/8" oraz rozkładaną podpórkę, dzięki której można postawić w pionie rozłożony aparat. Nad pokrywą widzimy trzy okienka, skrajne lewe okienko wizjera, dwa środkowe to okienka dalmierza.

Fig. 6
Przednia ścianka aparatu złożonego

Fig. 7
Aparat rozłożony widziany od przodu.

Po rozłożeniu aparatu, przy pomocy małego guzika na spodzie, oczom naszym ukazuje się miech zwieńczony migawką z obiektywem. Jednocześnie z otwierającej się klapy wysuwa się spust migawki, który można wcisnąć palcem wskazującym lewej ręki, nie odrywając tejże od aparatu. Migawka wbudowana w ten aparat to Compur-RAPID, która realizuje czasy T, B (bez naciągania) oraz 1s - 1/400s. Migawka posiada naciąg niezależny od naciągu filmu, co sprawia, że trzeba mieć się na baczności i stale pamiętać o przewinięciu filmu do następnej klatki. Migawka posiada też samowyzwalacz. Na marginesie dodam, że migawka Compur-RAPID została skonstruowana w 1935 r., a Voigtländer wykorzystał ją już w następnym roku. Świadczy to o dużej innowacyjności tej firmy, jednej z najstarszych na rynku fotograficznym. W egzemplarzu który posiadam, zastosowano obiektyw Helomar 10,5cm F=3,5 (oznaczenie oryginalne). Jest to prosty tryplet Cooke'a. Oprócz niego montowane były obiektywy Skopar (w układzie Tessar) i Heliar (nazwa patentowa Heliar tj. udoskonalony anastygmat, w którym przednia i tylna soczewka zastąpione są elementami dwusoczewkowymi), oba o takiej samej ogniskowej i takim samym otworze względnym co wspomniany Helomar. Jakość obiektywów jest łatwa do przewidzenia, najgorszy to Helomar, potem jest Skopar i najlepszy to Heliar. Najmniejsza możliwa przysłona to f/22. Na obiektywie znajduje się umieszczony na zawiasie filtr żółty. Jest to element, który odróżnia modele przed- i powojenne. Otóż  aparaty produkowane (wg. niektórych źródeł) w latach 1947 - 1949 nie posiadają tego filtra. Obiektywy stosowane w tym aparacie, pozbawione są powłok.

W tym momencie kiedy mamy już dokładnie omówioną budową morfologiczną aparatu, czas przejść do jego fizjologii i anatomii.

Aromat identyczny z naturalnym

Należy pamiętać aby, ze względów ogólnie pojętego bezpieczeństwa i higieny pracy, wszelkimi knopkami majdrować tylko wtedy, gdy aparat rozłożonym jest. Zwłaszcza się to tyczy pokrętła dalmierza, inne zresztą gałki, ukryte są w trzewiach aparatu. Podczas otwierania pokrywy, należy asekurować jej ruch dłonią, aby nie wystrzeliła nam, co może w najlepszym przypadku grozić zerwaniem miecha, a w najgorszym spadnięciem kamery na trotuar.
Celowanie odbywa się wspomnianym przeze mnie wcześniej celownikiem. Jest to prosty celownik Newtona bez ramek, co skutkuje przy kadrowaniu z bliska błędem paralaksy, często dość sporym. Najlepiej z praktycznego punktu widzenia jest celować okiem prawym, natomiast okiem lewym patrzeć w okienko dalmierza. Teraz słów kilka o ostrzeniu. Aparat wyposażony jest w dalmierz koincydencyjny - dzielonego pola. W wizjerze widzimy dwa lusterka, jedno nieruchome, drugie ruchome, sprzężone z pokrętłem dalmierza. Gdy dalmierz nie jest ustawiony na prawidłową odległość, obraz widziany przez nas w celowniku dalmierza jest podwójny. Po uzyskaniu odpowiedniej odległości obraz jest pojedynczy. Pokrętło dalmierza sprzężone jest z obiektywem, co więcej podczas ostrzenia przesuwa się cały obiektyw, a nie tylko jego przedni element, co sprawia że własności obiektywu są niezmienne niezależnie od nastawy odległości. Kiedy już ustawimy odległość i skadrujemy obraz, możemy nastawić ekspozycję. Czasy migawki wybiera się przy użyciu pierścienia widocznego od przodu aparatu. Należy pamiętać, aby wykonać to przed naciągnięciem migawki, mimo że firma F. Deckel zapewniała, że ten model migawki tj. Compur-RAPID może być nastawiany zarówno przed, jak i po naciągnięciu migawki. Ostrzegano tylko przed manipulowaniem najszybszym czasem tj. 1/400s po naciągnięciu migawki. Ponadto proszę pamiętać, że przejście z czasu 1/200s do 1/400s wymaga lekkiego przyłożenia siły. Jest to normalny objaw, który nie powinien nas nadto niepokoić i był opisywany w instrukcji obsługi do tego aparatu. Podobny opór stawia też dźwignia nastawy czasów w migawce COMPUR, zamontowanej w Rolleicordzie II b mod. 3, podczas przekraczania bariery 1/100s - 1/300s. Naciąg migawki pracuje do dwóch położeń. Naciągając migawkę do położenia pierwszego (dźwignia powraca do pozycji spoczynkowej dopiero w momencie wyzwolenia migawki) możemy ją wyzwolić natychmiastowo. Naciągając migawkę do pozycji drugiej, pokonując niejaki opór, naciągamy samowyzwalacz, przez co zwolnienie migawki spustem tudzież wężykiem, daje nam opóźnienie ca. 10 sekund, dzięki czemu fotoamator może zająć miejsce wśród bliskich u wrót ruczaju. Tryby T i B nie wymagają naciągania migawki, wystarczy wcisnąć spust migawki, tudzież wcisnąć wężyk wkręcony w gniazdo. Po wykonaniu niezapomnianego ujęcia, dobrze jest przewinąć film do następnej klatki.
Po skończonych zdjęciach należy złożyć aparat. W tym celu wciskamy chromowaną blaszkę widoczną obok zawiasu filtra, jednocześnie przykładając wektor siły do krawędzi klapy. Zatrzaśnięcie się blokady potwierdza staromodne "klik".

Summa summarum

Kończąc ten kulawy i przydługi wywód, pragnę napisać o swoich odczuciach, w pełni subiektywnie i na własną odpowiedzialność.
Aparat mnie zachwycił, nie ukrywam. Po pierwsze tym, że można go złożyć i spokojnie wsunąć do kieszeni palta lub spodni typu cargo. Od biedy zmieści się także w kieszonce na plecach, którą każdy kolarz w obcisłym trykocie posiada. Właśnie ta mobilność to jest to, co jest największym atrybutem folderów. Po wtóre aparat jest bardzo przyjemny w obsłudze, zwłaszcza poddany gruntownemu czyszczeniu i konserwacji, odwdzięcza się nam bezstresowym funkcjonowaniem. Tercjo: dzięki dużemu formatowi klatki, niewielkie niedoskonałości obiektywu (zwłaszcza rzecz się tyczy Helomara) nie doskwierają aż tak bardzo.
Jeśli chodzi o minusy, to ja nie dostrzegam takowych. Wiadomo, kupując i korzystając ze starego aparatu należy się pogodzić z pewnymi ograniczeniami. Aha, jednym z minusów, które mnie na początku nieco mierziły to były osobne okienka dalmierza i celownika, jednak w momencie kiedy rozdzieliłem je sprawiedliwie pomiędzy oboje oczu, ten minus przeszedł do lamusa i został jeden. Otóż jak dla mnie minusem jest to, że alternatywnym formatem jest 4,5x6cm. Co prawda i tak nie mam odpowiedniej wkładki, ale czułbym się bardziej komfortowo, gdyby kamera była przewidziana do formatu 6x6cm, może nawet chałupniczo bym wtedy wydłubał, atak...? Na koniec zostawiłem minus największy, ale związany raczej ze mną, niż z aparatem. Otóż nie posiadam powiększalnika umożliwiającego wykonywanie odbitek z formatu 6x9cm, ale mam nadzieję, że kiedyś to się zmieni.

Dziękuję za uwagę, dobranoc i powodzenia!

Fig. 8 

Fig. 9 

Fig. 10

Fig. 11

Fig. 12

Na zakończenie kilka zdjęć wykonanych opisywanym aparatem:

Fig. 13
Dom Zły
Lublin, ul. DMP 66
zdjęcie wykonane a obecności Jacka


kodak tri-x 320@320
fomadon W-27 EXCEL 1:3
25*C 11'00''
0-1'+10''/1'

Fig. 14
Gdzie król chodził piechotą
Rzeszów, ul. Króla Augusta 16

efke r50 50@50
rodinal 1:100
22 => 24*C 14'30''
0-1'+2x/1'

Fig. 15
Trójkąt Bermudzki
Rzeszów, ul. Króla Augusta

efke r50 50@50
rodinal 1:100
22 => 24*C 14'30''
0-1'+2x/1'

Fig. 16
Jest taki samotny dom
Rzeszów, ul.Kopernika 5, zdjęcie wykonane w obecności Żółtego Szlafroczka z Towarzyszką

fujifilm neopan 100 ACROS 100@100
tetenal ultrafin plus 1:6
19°C 11'45'' (n+0)
0-1'+4x/1'

Fig. 17
Google Earth
Rzeszów, gdzieś

Kodak Ektar 100

Fig. 18
Zapiekanka rzeszowska
Rzeszów, Pomnik czynu Rewolucyjnego

fujifilm neopan 100 ACROS 100@100
tetenal ultrafin plus 1:6
19°C 11'45'' (n+0)
0-1'+4x/1'

Fig. 19
Hymn jedności bluesmanów vol. 1
Park jedności z macierzą, Rzeszów, ul. Ł. Cieplińskiego

rollei R3 @200ASA
rollei rhs 1:7 18*C
17'00'' 0-1'+1x/30''

Fig. 20
R.N.A.
Rzeszów, wiadukt śląski

efke r50 50@50
rodinal 1:100
22 => 24*C 14'30''
0-1'+2x/1'